Read A new algorithm for developing multiobjective models with utility function in fuzzy environment for distribution centers location problem Page 19

فصل چهارم: انتخاب روش حل مسأله

  4-1- مقدمه

  در این جا لازم است به تفاوتی که در ارتباط با حل مسأله و حل مدل وجود دارد توضیحاتی را ارائه نماییم. اصولا این دو واژه جدا از یکدیگر می­باشند. در این بخش ما در ارتباط با روش حل مسأله بحث خواهیم کرد. بدیهی است روش حل مدل زیرمجموعه روش حل مسأله می­باشد. مسأله ما همان­گونه که پیشتر نیز بحث گردید، چگونگی وارد نمودن نظرات کیفی تصمیم­گیرندگان در یک مدل تصمیم­گیری مکانیابی تسهیلات به منظور افزایش قابلیت کاربرد مدل­های تحقیق در عملیاتی است. برای حل این مسأله استدلال­هایی را در بخش بعدی ارائه خواهیم نمود و سپس مقدمه­ای را بر تئوری مجموعه­های فازی، به عنوان ابزاری در جهت کمی­سازی نظرات تصمیم­گیرندگان، ارائه می­نماییم. به نظر می­رسد استفاده از ابزارهای فازی در این حوزه الزامی باشد، چرا که نظرات کیفی همواره دارای عدم قطعیت84 و ابهام ذاتی85 است. سپس تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل سلسله مراتبی فازی را نیز تشریح خواهیم نمود. اساس روش مورد استفاده در تکنیک تحلیل سلسله مراتبی فازی، روش تحلیل توسعه­ای است.

  4-2- پایه­ریزی منطقی الگوریتم

  از آن­جایی که از یک سو مد نظر قرار دادن نظرات تصمیم­گیرندگان در هنگام مدل­سازی، سبب افزایش قابلیت کاربرد مدل­ها می­شود و از سوی دیگر این نظرات اغلب کیفی بوده و فی­الذاته دارای ابهام است، لذا به کارگیری ابزار فازی در این باره الزامی می­باشد. اما سوال اساسی در این­جا این است که چطور می­توان این نظرات کیفی را در مرحله اول کمی نمود و در مرحله دوم چگونه آن­ها را در یک مدل مکانیابی مراکز توزیع (UFLP) که یک مدل کمی است، وارد نموده و لحاظ نمود86. برای پاسخ به پرسش اول، تئوری مجموعه­های فازی را، همانگونه که پیشتر نیز مطرح شد، به کار برده خواهد شد. این تئوری توسط پروفسور عسگرزاده در سال 1965 معرفی شد، بر خلاف عدم پذیرش این تئوری در سال­های اولیه، امروزه این تئوری مورد استفاده بسیار قرار گرفته است.

  شکل (4- 0): شماتیک مسأله UFSLP

  در پاسخ به پرسش دوم، برای هر یک از ارتباطاتِ ممکن که در شکل فوق با فلش پررنگ نشان داده شده است، مقداری را به عنوان مطلوبیت87 هر ارتباط تعریف می­نماییم. مسلما مقدار مطلوبیت برای هر یک از این ارتباطات با ارتباط دیگر متفاوت است. علت این تفاوت را می­توان ناشی از تفاوت در مقدار شاخص­هایی دانست که در ذهن تصمیم­گیرندگان وجود دارد. تفسیر شاخص­های مذکور منجر به تعداد بیشتری شاخص یا زیرمعیار خواهد شد. عمدۀ این شاخص­ها را می­توان در چهار منشا زیر یافت:

  1. شاخص­هایی که برای ارزیابی تفاوت بین محل­های کاندید به کار می­روند،

  برای مثال فرض کنید در صورت استقرار مرکز توزیع در محل کاندید اول، دولت از تولید، فروش و صادرات محصول حمایت خواهد کرد. یا در ارتباط با بحث مدیریت بحران ممکن است زلزله­خیز بودن یا نبودن محل­های کاندید در تصمیم­گیری دخیل شود. هم‏چنین در عمل ممکن است تصمیم­گیرندۀ خاصی به احداث مرکز توزیع در محل خاصی علاقۀ بیشتری داشته باشد. (هر چند برخی از این شاخص­ها را می­توان به صورت در نظر گرفتن برخی ضرایب هزینه­ای در مدل وارد نمود اما این کار تا زمانی منطقی خواهد بود که توانایی وارد نمودن نظرات را در مدل­ها نداشته باشیم. )

  2. شاخص­هایی که برای ارزیابی تفاوت بین مسیرها به کار می­روند

  به عنوان مثال امنیت و ایمنی مسیرها

  3. شاخص­هایی که برای ارزیابی تفاوت بین مشتریان به کار می­روند،

  به عنوان مثال به دنبال سیستم توزیعی هستیم که تقاضای مشتری X نسبت به مشتری Y ترجیحا بهتر پوشش داده شود.

  4. شاخص­های عمومی

  به عنوان مثال در بحث مدیریت بحران، لزوما نزدیک­ترین مرکز بحران نمی­تواند خدمت­دهی انجام دهد چرا که خود آن مرکز نیز مطمئنا دچار آسیب خواهد شد. استان­های معین نمونه­ای از این کاربرد است.

  با این تفاسیر روش­هایی که توان انجام مقایسۀ هر یک از این ارتباطات را با سایر ارتباطات، با توجه به شاخص­هایی که در ذهن تصمیم­گیرندگان وجود دارد را داشته باشد، می­تواند به عنوان روش حل این مسأله مد نظر قرار گیرد. لذا روش تحلیل سلسله مراتبی88 (AHP) که بر اساس مقایسه­های زوجی بنا نهاده شده و امکان بررسی سناریوها و گزینه­های مختلف را به مدیران می­دهد را می­توان به عنوان پایه و اساس روش حل این مسأله یا الگوریتم پیشنهادی این مسأله مد نظر قرار داد. با توجه به دو مورد اشاره شده در بالا (اهمیت روش فازی در این مسأله و هم‏چنین توان روش تحلیل سلسله مراتبی) روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) را که منطبق بر نیاز مسئلۀ پیش روی این پایان­نامه است را مورد استفاده قرار خواهیم داد.

  در ادامه پایه­ریزی الگوریتم، تابع مطلوبیتی بر اساس اوزان یا همان مطلوبیت به دست آمده تا به این­جا، تعریف می­نماییم و این تابع را به عنوان دومین تابع هدف به مدل تشریح شده در قسمت اول اضافه نموده و بدین صورت مدل دوم نیز به وجود خواهد آمد. با توجه به استقلال توابع هدف و هم‏چنین توانمندی روش LP-Metric، این روش را برای حل مدل چندهدفه ایجاد شده به کار خواهیم برد.

  در ادامه تئوری مجموعه­های فازی، تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل سلسله مراتبی فازی را تشریح خواهیم کرد.

  4-3- تئوری مجموعه­های فازی

  4-3-1- کلیات

  اگر مجموع S با عناصر xi مفروض باشد، براي نشان دادن عضويت xi به مجموعه S داريم:

  به منظور نشان دادن عضويت xi به مجموعه S مي­توان از مفهوم ديگري معروف به تابع عضويت89 استفاده نمود:

  فرض كنيد تابع عضويت بتواند در دامنه [1 و 0] تغيير كرده و تعريف زير را بپذيريم: