Read A new algorithm for developing multiobjective models with utility function in fuzzy environment for distribution centers location problem Page 6
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
2-1- مقدمه
در طول سالهای گذشته تصمیمگیرندگان بنگاههای اقتصادی، همواره در تکاپوی بقا، به واسطه کسب سود بیشتر بودهاند. مسلما برای کسب سود بیشتر به فروش بیشتر یا سهم بازار بیشتر و مشتریان وفادارتر نیاز است. به عبارت بهتر تصمیمگیرندگان بنگاههای اقتصادی بازیگران اصلی در یک رقابت دائمی برای کسب سهم بازار بیشتراند. بدین منظور، ایشان استراتژیهای مختلفی را، در برهههای زمانی مختلف، برای افزایش توان رقابت سازمان خود، مورد استفاده قرار دادهاند، استراتژیهایی نظیر استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی در دهههای 60 و 70 و افزايش انعطافپذیریِ خطوط توليد و توسعه محصولات جديد براي ارضاي نيازهاي متنوع مشتريان در دهه 80. دهه 90 را میتوان آغازی بر پارادایمی جدید در حوزه استراتژیهای افزایش توان رقابتی سازمانها دانست. تصمیمگیرندگان سازمانها دریافتند که تنها توجه به سازمان خود کافی نبوده و ارتباط تنگاتنگ با تامين‌كنندگان قطعات و مواد و توزيع‌كنندگان و سایر عوامل موثر در زنجیره تأمین9، بایستی به عنوان یکی از مهمترین عوامل در کاهش هزینه، افزایش کیفیت خدمتدهی به مشتریان و در نتیجه رضایت ایشان و افزایش سودآوری سازمان، بسیار بیشتر مورد توجه قرار گیرند. چنین نگرشی، سبب پیدایش مفهوم زنجیره تأمین و مدیریت زنجیره تأمین شد. استدلالِChuopra و Meindl، که هدف هر زنجیره تأمینی را حداکثر نمودن ارزش تولید شده دانستهاند(Chuopra & Meindl, 2007)، بیانگر این مفهوم است که به کارگیری صحیح و علمی مدیریت زنجیره تأمین نه تنها یکی از مهمترین عوامل بقا برای سازمانها به واسطه کسب سود بیشتر است بلکه بدین وسیله سطح سایر ارزشهای قابل کسب را نیز ارتقا خواهد داد.
این بیان از مدیریت زنجیره تأمین نبایستی سبب ایجاد برخی تصورات و گاها بزرگنماییهای نادرست شود. چرا که گاهی، برخی از مدیریت زنجیره تأمین به عنوان حلّال تمامی مشکلات سازمان یاد میکنند. در پاسخ به این گونه تصورات باید گفت، مفهوم مدیریت زنجیره تأمین تنها ارائه دهنده یک نگرش جامع و سیستماتیک به کلیه تعاملات داخلی و خارجی یک بنگاه اقتصادی است. از این دریچه مدیریت زنجیره تأمین وسعت دید را برای مدیران و مشاوران ایشان به همراه داشته است. بنابراین، ارائه شدن این مفهوم به معنای حل شدن مسائل قبلی نخواهد بود، بلکه اولا چگونگی نگرش به مسائل قبلی را تا حدودی تغییر داده و ثانیا دامنه مسائلی که یک بنگاه اقتصادی با آن مواجه است را به جهت افزایش وسعت دید مدیران، توسعه داده است.
آن چه که مسلم است، ارتباط نزدیکی بین طراحی و مدیریت جریان مواد، اطلاعات و پول و موفقیت زنجیره تأمین وجود دارد (Chuopra & Meindl, 2007). بنابراین وجود یک زنجیره تأمین کارا و مناسب، رشد و ارتقای سازمانها را در پی داشته و در نقطه مقابل آن طراحی ضعیف و نامناسب آن، مسلما بقای سازمان را مورد تهدید قرار خواهد داد. از این رو است که طراحی زنجیره تأمین به عنوان یکی از مهمترین فعالیتها در مدیریت زنجیره تأمین، نظر پژوهشگران را بیش از 2 دهه است که به خود مشغول نموده است و همچنان نیز حائز اهمیت پژوهشی بالایی است. در این میان، طراحی شبکه توزیع10 از جمله مهمترین فعالیتها در طراحی سطح راهبردی زنجیره تأمین بوده (Klose & Drexl, 2005) و (Melo et al., 2008) و این حوزه نیز نظر محققان بسیار زیادی را در طول سالهای متمادی، به عنوان یک حوزه جذاب تحقیقاتی به خود جلب نموده است. در ادامه این سلسله مراتب، از مهمترین مسائل در طراحی شبکه توزیع، تعیین مکان و تعداد بهینۀ مراکز توزیع11 و نقاط توزیع12 و همچنین چگونگی تخصیص مشتریان (نقاط تقاضا) به هر یک از آنها است. این مسأله در زمرۀ مسائل مکانیابی گسسته تسهیلات13، یکی از زیرشاخههای اصلی در حوزه مکانیابی تسهیلات قرار میگیرد14. از یک منظر کلی مسائل مکانیابی تسهیلات به دو زیر شاخه اصلی تقسیمپذیر خواهد بود (1) مکانیابی پیوسته تسهیلات15 و (2) مکانیابی گسسته تسهیلات. در مکانیابی پیوسته تسهیلات، هم مختصات مکانهای استقرار و هم مختصات نقاط ثابت، پیوستهاند به این معنی که مکانهای استقرار و نقاط ثابت در یک فضای n بعدی پیوسته قرار میگیرند. در حالی که مکانیابی گسسته بیانگر شرایطی است که در آن حداقل یکی از موارد فوق به صورت پیوسته نباشند. به جهت گسسته بودن این نوع مسائل میتوان آنها را در قالب مسائل شبکه نیز فرمولبندی نمود.
شکل (2-1) سلسله مراتب بحث شده در پاراگراف قبل و جایگاه مکانیابی تسهیلات را در مباحث زنجیره تأمین نمایش میدهد. لازم به ذکر است در حالت کلی، تمامی تصمیمات مربوط به مکانیابی تسهیلات زیرمجموعه طراحی شبکه توزیع نیست. به عنوان مثال، تعیین چیدمان انبار از جمله مسائل طراحی زنجیره تأمین بوده ولی جایگاهی در طراحی شبکه توزیع ندارد. این گونه مسائل همانگونه که بعدا بحث خواهد شد، در زمره مسائل مطرح در لایه تاکتیکال یا عملیاتی قرار خواهد گرفت.
شکل (2-1): جایگاه مکانیابی تسهیلات در زنجیره تأمین
دامنه تحقیقات این پایاننامه آن دسته از مسائل طراحی شبکه توزیع است که مسأله مکانیابی مراکز توزیع را مد نظر قرار میدهد. این مسائل را در ادبیات شبکه توزیع تحت عنوان DCLP16 میشناسند17. لذا در ادامه ابتدا کلیاتی از مدیریت زنجیره تأمین، به منظور تعریف دقیق مفهوم طراحی زنجیره تأمین و همچنین نمایش جایگاه راهبردی مکانیابی تسهیلات در این حوزه ارائه خواهد شد. سپس مدلهای کلاسیک طراحی زنجیره تأمین و شبکه توزیع یا به عبارت بهتر کانالهای کلاسیک توزیع و مزایا و معایب هر یک مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به موازات این بخش، مکانیابی تسهیلات که خود دارای ادبیات نسبتا غنی از لحاظ پژوهشی است، در زیربخشی مستقل مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زیربخش بعدی آن تلفیقی از کلیه زیربخشهای فوق بوده به نحوی که سعی شده است مرور ادبیاتی جامع برای مکانیابی تسهیلات در زمینه مدیریت ?
?نجیره تأمین ایجاد و ارائه شود.
در توصیف اهمیت تحقیقات دراین زمینه کافی است به مقالاتی که به منظور مرور ادبیات مربوط به جایگاه مکانیابی تسهیلات در زنجیره تأمین و اهمیت راهبردی آن میپردازد اشاره کرد. به عنوان مثال در سال 2008، Melo و همکارانش مرور جامعی بر انواع مدلهای مکانیابی تسهیلات در زمینه مدیریت زنجیره تأمین را در نشریه معتبر European Journal of Operational Research ارائه داده و نقش راهبردی مکانیابی تسهیلات را بررسی کردهاند. در خلال بخشهای آتی مهمترین این مقالات بررسی و تحلیل خواهند شد.
2-2- مدیریت زنجیره تأمین
بحث را با تعریف مدیریت زنجیره تأمین آغاز میکنیم. اما پیش از تعریف این واژه لازم است خاطر نشان نماییم که در بین مقالات و گزارشات مختلف علمی، عناوین18 زیادی وجود دارد که به نوعی بیان کنندۀ مفهوم مدیریت زنجیره تأمین میباشند. استراتژی یکپارچه خرید19 (Burt, 1984)، یکپارچه سازی تأمینکنندگان20 (Dyer et al., 1998)، شراکتِ تأمینکننده و خریدار21 (Lamming, 1993)، پیوستگی راهبردی تأمینکنندگان22 (Tan, Kannan, & Handfield, 1998)، هماهنگی زنجیره تأمین23 (Nassimbeni, 1998) و شبکه زنجیره تأمین24 (Lee & Billington, 1992) تعدادی از این عناویناند (Giannakis, et al., 2000). با این حال در مراجع مختلف امکان به کاربری هر یک از واژهها فوق در معنایی دیگر نیز وجود دارد. توصیه میکنیم که محققان محترم همانگونه که در این پایاننامه واژه مدیریت زنجیره تأمین را به عنوان یک واژه استاندارد به کار بردهایم، ایشان نیز برای کاهش احتمال استنباط اشتباه از واژهها، از این واژه استفاده نمایند. در ادامه به تعریف مدیریت زنجیره تأمین میپردازیم. اما با توجه به تحقیقات صورت گرفته در مراجع مختلف تعاریف بسیاری را میتوان برای این واژه یافت. جدول (2-1) برخی از این تعاریف را ارائه مینماید. هدف در این جدول ارائه بهترین تعریف یا ارائه یک مرور جامع بر روی تمام تعاریف نبوده و تنها برای نمایش تفاوت دیدگاهها در تعریف مدیریت زنجیره تأمین به کار برده شده است. در این جا، برای دستیابی بهتر به اهداف فوق، از ترجمه و توضیح تعاریف خودداری شده است.